Mağara rəsmi
Mağara rəsmi (həmçinin qayaüstü rəsm adlandırırlar) — paleolit dövrünə aid insanlar tərəfindən hazırlanmış mağaralarda olan görüntülər, ibtidai sənət növlərindən biridir. Bu obyektlərin əksəriyyəti Avropada aşkar edilmişdi, çünki qədim insanların soyuq havadan qaçaraq mağaralarda və qrottolarda yaşamağa məcbur olduqları idi. Ancaq Asiyada belə mağaralar mövcuddur, məsələn, Malayziyanın Kalimantan adasında Neah Mağaraları.
== Araşdırma tarixi ==
Uzun illərdir müasir sivilizasiyanın qədim rəsm əsərləri haqqında heç bir fikri yoxdur. Yalnız 1879-cu ildə ispan həvəskar arxeoloq Marselino Sans de Sautuola 9 yaşındakı qızının yanına təsadüfən Altamira mağarasına qışqırdı, arxaları isə qədim insanların bir çox təsvirləri ilə bəzədilib. Görülən bir görünüş tədqiqatçını şok etdi və onu yaxından öyrənməyə təşviq etdi. Bir il sonra, Sautuolanın dostu Madrid Universitetinindən Xuan Vilanov-i-Pyer ilə birgə, paleolit dövrünün rəsmlərinin icrası ilə əlaqədar araşdırmalarının nəticələrini nəşr etdi. Bir çox alim bu mesajı son dərəcə mürəkkəb hiss etməmiş, Sautuol tapıntıları saxtalaşdırmaqda ittiham edilmişdi, lakin sonradan oxşar mağara dünyanın bir çox yerlərində açılmışdır.
XIX əsrdə kəşf etdikdən sonra dünyanın alimlərinin mağara rəsmləri böyük maraqla qarşılanmışdır. İlk tapıntılar İspaniyada edildi, lakin sonradan dünyanın müxtəlif bölgələrində, Avropa və Afrika ölkələrindən Malayziya və Avstraliyaya, eləcə də Şimali və Cənubi Amerikada qaya rəsmləri aşkar edilmişdir.
Rəsmi Cəbrayılov
Rəsmi Cəbrayılov (8 dekabr 1932, Qasımkənd, Dağıstan MSSR – 22 yanvar 2022, Moskva) — Aktyor.
Milliyətcə ləzgi olan Rəsmi Cəbrayılov 1932-ci il dekabrın 8-də Rusiyanın Dağıstan respublikasının Qasımkənd rayonunda anadan olub. Rusiyanın Mayakovski adına Moskva Akademik Teatrında çalışır. Azərbaycan kinosunda "1001-ci qastrol", "De ki, məni sevirsən!", "İşgüzar səfər", "Nizami", "Bəyin oğurlanması", "Alman klinikasına şəxsi səfər" "Ölsəm… bağışla" filmlərində maraqlı obrazlar yaradıb.
Aktyor 22 yanvar 2022-ci ildə 89 yaşında vəfat etmişdir.
1001-ci qastrol (film, 1974) (tammetrajlı bədii film)
De ki, məni sevirsən! (film, 1977)
İşgüzar səfər (film, 1982)
Nizami (film, 1982)
Bəyin oğurlanması (film, 1985)
Alman klinikasına şəxsi səfər (film, 1988) (tammetrajlı bədii film)-rol: Burantikov
Ölsəm...
Rəsmi dil
Dövlət dili və ya Rəsmi dil – Konstitusiya ilə ölkənin, vilayətin xüsusi statusa malik olan dil. Bir qayda olaraq ölkə administrasiyası, parlament və məhkəmələrində işlədən dil rəsmi dil sayılır. Az işlənsə də yerli xalqın dili də dövlət dili elan edilə bilər. Məsələn, Yeni Zelandiyada maori xalqı ölkə əhalisinin beş faizini təşkil etsə də, onun dili dövlət dilidir.
Dövlət dili dövlət ərazisində digər dillərə nisbətən daha üstün statusa malik olan dildir. Bir qayda olaraq dövlət dili kimi ərazidəki çoxsaylı etnosun dili qəbul edilir. Digər tərəfdən dövlət sənədlərinin digər dillərdə də nəşri nəzərdə tutula bilər.
UNESCO ekspertləri 1953-cü ildə "dövlət dili" ilə "rəsmi dil" arasında aşağıdakı fərqi təklif etdi:
Dövlət dili dövlət çərçivəsində siyasi, sosial və mədəni sahədə inteqrasiya rolu oynayır və dövlətin simvolu hesab edilir.
Rəsmi dil — dövlət idarəçiliyində, qanunvericiliyində, məhkəmə prosesində işlənən işçi dildir.
Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 21-ci maddəsinin I hissəsinə müvafiq olaraq Azərbaycan dilidir.
Rəsmi din
Dövlət dini həmçinin rəsmi din — rəsmi statusu müvafiq dövlət tərəfindən təsdiq edilmiş din. Dövlət dini olmayan dövlətləri dünyəvi və ya sekulyar dövlətlər adlandırırlar.
Harvard Universitetinin 2000-ci ilə olan məlumatlarına görə 188 dövlətdən 75-i bu və ya digər dini özlərinin rəsmi dini elan etmiş, 113 ölkənin isə rəsmi dini olmamışdır.
Argentina
Vatikan (teokratiya)
Dominikan Respublikası
Kosta-Rika
Lixtenşteyn
Malta
Monako
Salvador
San-Marino
İsveçrə (bəzi kantonları)
Şotlandiya. İngilis monarxı bu kilsənin başçısı yox, yalnız üzvüdür.
İsveçrə (bəzi kantonları)
Danimarka
İslandiya
Norveç
Finlandiyada kilsə və dövlət arasında münasibətlər xüsusi razılaşmalar ilə tənzimlənir. Kilsənin fəaliyyətinə dair xüsusi qanunvericilik mövcuddur. Kilsə xüsusi kilsə vergisi yığmaq hüququna malikdir (dövlət strukturlarının köməkliyi ilə könüllülük prinsipi əsasında toplanır). Amma hüquqi baxımdan Finlandiya Kilsəsi dövlət kilsəsi deyil.
İsveçdə İsveç Kilsəsinin rəhbərinin kral olmasına baxmayaraq 2000-ci ildən kilsə dövlətdən ayrı fəaliyyət göstərir.
Tənzimləmə Şurası (Polşa)
Tənzimləmə Şurası — Birinci dünya müharibəsi illərində bölünmüş Polşanın yarımüstəqil və müvəqqəti təyin olunmuş ən yüksək hakimiyyət səlahiyyətlərinin sahibi olan qurum. Tənzimləmə Şurası Almaniya və Avstriya-Macarıstan tərəfindən Polşa Krallığının yenidən formalaşdırılmasından sonra 1917-ci ilin sentyabrında yarandı. Şuranın yeni hökmdar və ya nümayəndə təyin olunana qədər fəaliyyət göstərməsi nəzərdə tutulmuşdu. 1918-ci ilin 7 oktyabrında Tənzimləmə Şurası Polşanın müstəqilliyini elan etdi. Daha sonra isə Şura tərəfindən Polşa Krallıq Ordusunun komandanlığı təhvil götürüldü.
Tənzimləmə Şurasının üzvlərinə Varşava arxiyepiskopu Kardinal Aleksandr Kakovski, Şahzadə Zdislav Lybomirski, Varşava Bələdiyyə başçısı və torpaq mülkədarı Yozef Ostrovski daxil idi. Tənzimləmə Şurası yarımüstəqil fəaliyyət göstərdiyi üçün təhsil və hüquqi məsələlərlə məşğul olmaqla məhdudlaşdırılmışdı. 7 oktyabr 1918-ci ildə Polşa müstəqilliyini elan etdi. Həmin ilin 14 noyabrından etibarən bütün səlahiyyətlər Yozef Pilsudskinin əlinə keçdi. O, 22 noyabr 1918-ci ildən etibarən Dövlət Başçısı olaraq adlandırılmağa başlandı.
Qeyri-rəsmi iqtisadiyyat
Qeyri-rəsmi iqtisadiyyat — iqtisadiyyatın sektoru, insan fəaliyyətinin üstünlük əldə etməyə yönəlmiş, əsas tənzimlənməsi üstünlük təşkil edən qeyri-rəsmi normaların köməyi ilə baş verən sahəsi, müxtəlif səbəblərə görə (qeyri-pul dövriyyəsi, yüksək vergilər, qanunvericilik qadağaları və s.) rəsmi statistika ilə nəzərə alınan və ÜDM-ə daxil edilməyən
Termin özü “mənfi” tərifin nümunəsidir, yəni əksinə olan tərifdir, iqtisadçılar arasında qeyri-formal iqtisadiyyat kimi nəyin sayılacağına dair konsensus yoxdur.
İqtisadi motivli hər hansı bir fəaliyyətin qeyri-formal iqtisadiyyatın elementi sayıla bilməyəcəyi, ilk növbədə, qanunlarla müəyyən edilir.Eyni zamanda, sosial normalar və əxlaq həlledici deyil: məsələn, oğurluq və quldurluq qeyri-formal iqtisadiyyatın elementləridir, lakin müsadirə deyil.
Qeyri-formal iqtisadiyyat geniş mənada müşahidə olunmayanlarla eynidir , ona qeyri-müntəzəm , "qara" və kölgə iqtisadiyyatları, eləcə də bir çox başqaları daxildir.
Qeyri-formal iqtisadiyyat bütövlükdə bütün iqtisadiyyata xas olan münasibətlər məcmusu kimi və ya iqtisadi və sosioloji yanaşma çərçivəsində iqtisadi subyektlərin xüsusi strategiyası (məntiqi) kimi müəyyən edilə bilər . görülən hərəkətlərin qanunauyğunluğundan asılı olmayaraq insanların tələbatının ödənilməsinə yönəldilmiş pul vəsaiti, digər tərəfdən isə təsərrüfat subyektlərinin qanunlar çərçivəsində mövcud olandan daha məqbul şəraitdə öz məqsədlərini həyata keçirə bilməsi.
Belə geniş mənaya əlavə olaraq, “qeyri-rəsmi iqtisadiyyat” “qara” iqtisadiyyat kimi müəyyən edilir: gəlirlər və onları əldə etmək üsulları dövlət qurumlarının idarə edilməsi çərçivəsindən kənarda qaldıqda, eyni zamanda, fayda əldə etmək məqsədi ilə fəaliyyət. fəaliyyətləri onlar tərəfindən tənzimlənir. “Qara” iqtisadiyyat gizli fəaliyyətdir, onu göstərmək olar, lakin onu həyata keçirənlər üçün tənzimləyici orqanların lazımsız diqqətindən yayınmaq daha sərfəli görünür. Bu daha dar tərif kölgə iqtisadiyyatının gizlətmək qanuni fəaliyyətini (onun cinayət növləri istisna olmaqla, qara bazara baxın) əhatə edir və cəhd etməsələr belə, hesablanması çətin olan sosial iqtisadiyyatı (o cümlədən məişət, ictimai və mənəvi) əhatə etmir.
Rusiya Federasiyasının Federal Dövlət Statistika Xidmətinin tənzimləyici sənədlərində qeyri-formal iqtisadi fəaliyyət daha dar mənada, əslində məişət və ya kommunal iqtisadiyyat kimi müəyyən edilir: əsasən qanuni əsaslarla həyata keçirilən fəaliyyət kimi.
Rəsmi dövlət maşını
Rəsmi dövlət avtomobili — hökumət tərəfindən dövlət başçısının və ya hökumət başçısının daşınması və zaman zaman digər dövlət məmurların və digər ölkələrdəki vəzifə sahiblərinə baş çəkmək üçün qanuni səlahiyyətlər ilə istifadə edilən nəqliyyat vasitəsi. Rəsmi ziyarət zamanı avtomobil dövlət başçısı tərəfindən rəsmi istifadə üçün olduğu yerə aparıla bilər. Dövlət avtomobilləri həm də prezidentin və onun ölkəsinin simvolu rolunu oynaya bilər. Rəsmi dövlət avtomobillərinin bəzi meyarlarından biri də kifayət qədər təhlükəsiz, qabiliyyətli və vəzifələrinə görə cəlbedici olmalarıdır. Limuzin, yüksək səviyyəli avtomobillər və SUV kateqoriyalı avtomobillər ən çox seçilən sinifdir.
Vəzifəli şəxslərin yüksək təhlükəsizlik riskinə görə bu nəqliyyat vasitələri tez-tez yüksək dərəcədə təhlükəsiz və müdafiəli olurlar. Nəqliyyat vasitələri istehsalçı və ya səlahiyyətli şirkətlər tərəfindən zirehləndirilə bilər. Vəzifəli şəxs daşınarkən nəqliyyat vasitəsi polis və ya hərbçilərdən ibarət konvoy ilə müşayiət altında ola bilər. Avtomobilin sürücüsü də polis və ya hərbi təşkilatdan ola bilər.
Yerli avtomobil istehsalçılarına sahib olan ölkələrdə hökumət yerli istehsalçılardan birinə rəsmi avtomobil sifariş edir və ya bir neçə şirkətə rəsmi bir nəqliyyat vasitəsi parkı təmin etməyə icazə verir.
Azərbaycan Enerji Məsələlərini Tənzimləmə Agentliyi
Enerji Məsələlərini Tənzimləmə Agentliyi (AERA və ya EMTA) — Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 22 dekabr 2017-ci il tarixli, 1750 nömrəli Fərmanı ilə Energetika Nazirliyinin tabeliyində yaradılmış publik hüquqi şəxsdir.
Agentlik Azərbaycan Republikasında Mərkəzi Bankdan sonra yaradılmış ikinci dövlət Tənzimləmə qurumu olmaqla yanaşı, Azərbaycanda elektrik və istilik enerjisi, habelə qaz təchizatı sahələrində istehsalçılar, ötürücülər, paylayıcılar, təchizatçılar və istehlakçılar arasında münasibətlərin tənzimlənməsini, müəssisələrin fəaliyyətinin təhlilini, restrukturizasiya tədbirləri ilə bağlı təkliflər verilməsini, investisiyaların cəlb edilməsi üçün stimullaşdırıcı mexanizmlər hazırlanmasını, mühəndis-kommunikasiya təminatı sistemlərinə və xidmətlərin keyfiyyətinə dair tələblərə əməl edilməsinə nəzarətin təşkilini həyata keçirir.
Həmin Fərmanın 1-ci bəndinə əsasən, Agentliyin "Azərbaycan Respublikası Energetika Nazirliyinin Dövlət Enerji Nəzarəti İdarəsinin və Dövlət Qaz Nəzarəti İdarəsinin əsasında" yaradıldığını nəzərə alaraq, həmin qurumlar ləğv edilməklə onların aktiv və passivləri Agentliyə ötürülmüşdür.
Eyni Fərmanla Agentliyin Nizamnaməsi təsdiq olunmuşdur.
Agentliyin fəaliyyəti üçün Azərbaycan Respublikasının "Energetika haqqında" 1998-ci il (05.12.2023-cü il tarixlində qüvvədən düşüb), "Elektroenergetika haqqında" 1998-cı il (01.01.2024-cü il tarixindən qüvvədən düşüb), "Qaz təchizatı haqqında" 1998-ci il və "Elektrik və istilik stansiyaları haqqında" 1999-cu il (01.01.2024-cü il tarixindən qüvvədən düşüb) qanunlarına dəyişiklik edilərək Agentliyə müvafiq qurumlar tərəfindən haqq ödənilməsi üçün hüquqi baza yaradılmış, Energetika Nazirliyi tərəfindən həmin haqların ödənilməsi “Elektrik, istilik enerjisi və qaz təchizatı sahələrində fəaliyyət göstərən müəssisələrin Enerji Məsələlərini Tənzimləmə Agentliyinə ödədikləri haqqın məbləğinin hesablanması və ödənilməsi Qaydası”nın təsdiq edilməsi haqqında" Energetika Nazirliyi Kollegiyasının 5 mart 2018-ci il tarixli, 2 nömrəli Qərarı ilə müəyyən edilmiş, Agentliyin ştat cədvəli və xərclər smetası Energetika Nazirliyinin 1 mart 2018-ci il tarixli, 26 nömrəli Əmri ilə təsdiq edilmiş və Agentlik 2018-ci ilin aprel ayından funksional fəaliyyətə başlamışdır.
Nizamnaməsinə uyğun olaraq, Agentlik tərəfindən həyata keçirilən nəzarətin prosedurlarını müəyyən etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 iyul 2018-ci il tarixli, 204 nömrəli Fərmanı ilə "Elektrik və istilik enerjisi, habelə qaz təchizatı sahəsində nəzarətin həyata keçirilməsi Qaydası" təsdiq edilmişdir. Agentliyin fəaliyyəti üçün tələb olunan hüquqi və institusional islahatların işlənib-hazırlanması və həyata keçirilməsi prosesi Azərbaycan Respublikası Energetika Nazirliyi ilə Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının "Enerji Məsələlərini Tənzimləmə Agentliyinin fəaliyyətinə dəstək" layihəsi çərçivəsində müasir beynəlxalq standartlara və qabaqcıl dünya dövlətlərinin təcrübəsinə və mütərəqqi beynəlxalq təcrübəyə əsaslanılaraq aparılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 22 dekabr 2017-ci il tarixli, 1750 nömrəli Fərmanının 5.4-cü bəndinin icrası qaydasında Agentliyin əmlakının dəyəri dəqiqləşdirilmiş və 22 may 2018-ci il tarixli, 88 nömrəli Fərmanla Agentliyin Nizamnamə fondu 1000 manatdan 7.914.367,3 manata qaldırılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 iyul 2018-ci il tarixli, 204 nömrəli Fərmanının 2.3-cü bəndinin icrası qaydasında Nazirlər Kabinetinin qərarları ilə Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra ilk dəfə olaraq təsdiq edilmiş (o vaxta qədər SSRİ-də qəbul olunmuş qanunvericilik qüvvədə olub) aşağıdakı qaydalarda Agentliyin texniki nəzarət istiqamətində səlahiyyətləri daha da dəqiqləşdilrilmişdir:
elektrik qurğularının quraşdırılması qaydası
elektrik və istilik qurğularının texniki istismar qaydası
elektrik və istilik qurğularının istismarında təhlükəsizlik texnikası qaydası;
elektrik və istilik enerjisi, habelə qaz təchizatı sahəsində payız-qış mövsümünə hazırlıq işlərinin aparılması qaydası;
yanacaq ehtiyatının maliyyələşdirilməsi, yaradılması, qorunması, istifadəsi, həcmi və uçotunun həyata keçirilməsi qaydası.
Agentliyin Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Lənkəran, Şirvan, Mingəçevir, Şəki, Tovuz, Xaçmaz, Kürdəmir və İmişlidə yerləşən 11 filialı fəaliyyət göstərir.
Enerji Məsələlərini Tənzimləmə Agentliyi (Azərbaycan)
Enerji Məsələlərini Tənzimləmə Agentliyi (AERA və ya EMTA) — Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 22 dekabr 2017-ci il tarixli, 1750 nömrəli Fərmanı ilə Energetika Nazirliyinin tabeliyində yaradılmış publik hüquqi şəxsdir.
Agentlik Azərbaycan Republikasında Mərkəzi Bankdan sonra yaradılmış ikinci dövlət Tənzimləmə qurumu olmaqla yanaşı, Azərbaycanda elektrik və istilik enerjisi, habelə qaz təchizatı sahələrində istehsalçılar, ötürücülər, paylayıcılar, təchizatçılar və istehlakçılar arasında münasibətlərin tənzimlənməsini, müəssisələrin fəaliyyətinin təhlilini, restrukturizasiya tədbirləri ilə bağlı təkliflər verilməsini, investisiyaların cəlb edilməsi üçün stimullaşdırıcı mexanizmlər hazırlanmasını, mühəndis-kommunikasiya təminatı sistemlərinə və xidmətlərin keyfiyyətinə dair tələblərə əməl edilməsinə nəzarətin təşkilini həyata keçirir.
Həmin Fərmanın 1-ci bəndinə əsasən, Agentliyin "Azərbaycan Respublikası Energetika Nazirliyinin Dövlət Enerji Nəzarəti İdarəsinin və Dövlət Qaz Nəzarəti İdarəsinin əsasında" yaradıldığını nəzərə alaraq, həmin qurumlar ləğv edilməklə onların aktiv və passivləri Agentliyə ötürülmüşdür.
Eyni Fərmanla Agentliyin Nizamnaməsi təsdiq olunmuşdur.
Agentliyin fəaliyyəti üçün Azərbaycan Respublikasının "Energetika haqqında" 1998-ci il (05.12.2023-cü il tarixlində qüvvədən düşüb), "Elektroenergetika haqqında" 1998-cı il (01.01.2024-cü il tarixindən qüvvədən düşüb), "Qaz təchizatı haqqında" 1998-ci il və "Elektrik və istilik stansiyaları haqqında" 1999-cu il (01.01.2024-cü il tarixindən qüvvədən düşüb) qanunlarına dəyişiklik edilərək Agentliyə müvafiq qurumlar tərəfindən haqq ödənilməsi üçün hüquqi baza yaradılmış, Energetika Nazirliyi tərəfindən həmin haqların ödənilməsi “Elektrik, istilik enerjisi və qaz təchizatı sahələrində fəaliyyət göstərən müəssisələrin Enerji Məsələlərini Tənzimləmə Agentliyinə ödədikləri haqqın məbləğinin hesablanması və ödənilməsi Qaydası”nın təsdiq edilməsi haqqında" Energetika Nazirliyi Kollegiyasının 5 mart 2018-ci il tarixli, 2 nömrəli Qərarı ilə müəyyən edilmiş, Agentliyin ştat cədvəli və xərclər smetası Energetika Nazirliyinin 1 mart 2018-ci il tarixli, 26 nömrəli Əmri ilə təsdiq edilmiş və Agentlik 2018-ci ilin aprel ayından funksional fəaliyyətə başlamışdır.
Nizamnaməsinə uyğun olaraq, Agentlik tərəfindən həyata keçirilən nəzarətin prosedurlarını müəyyən etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 iyul 2018-ci il tarixli, 204 nömrəli Fərmanı ilə "Elektrik və istilik enerjisi, habelə qaz təchizatı sahəsində nəzarətin həyata keçirilməsi Qaydası" təsdiq edilmişdir. Agentliyin fəaliyyəti üçün tələb olunan hüquqi və institusional islahatların işlənib-hazırlanması və həyata keçirilməsi prosesi Azərbaycan Respublikası Energetika Nazirliyi ilə Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının "Enerji Məsələlərini Tənzimləmə Agentliyinin fəaliyyətinə dəstək" layihəsi çərçivəsində müasir beynəlxalq standartlara və qabaqcıl dünya dövlətlərinin təcrübəsinə və mütərəqqi beynəlxalq təcrübəyə əsaslanılaraq aparılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 22 dekabr 2017-ci il tarixli, 1750 nömrəli Fərmanının 5.4-cü bəndinin icrası qaydasında Agentliyin əmlakının dəyəri dəqiqləşdirilmiş və 22 may 2018-ci il tarixli, 88 nömrəli Fərmanla Agentliyin Nizamnamə fondu 1000 manatdan 7.914.367,3 manata qaldırılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 iyul 2018-ci il tarixli, 204 nömrəli Fərmanının 2.3-cü bəndinin icrası qaydasında Nazirlər Kabinetinin qərarları ilə Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra ilk dəfə olaraq təsdiq edilmiş (o vaxta qədər SSRİ-də qəbul olunmuş qanunvericilik qüvvədə olub) aşağıdakı qaydalarda Agentliyin texniki nəzarət istiqamətində səlahiyyətləri daha da dəqiqləşdilrilmişdir:
elektrik qurğularının quraşdırılması qaydası
elektrik və istilik qurğularının texniki istismar qaydası
elektrik və istilik qurğularının istismarında təhlükəsizlik texnikası qaydası;
elektrik və istilik enerjisi, habelə qaz təchizatı sahəsində payız-qış mövsümünə hazırlıq işlərinin aparılması qaydası;
yanacaq ehtiyatının maliyyələşdirilməsi, yaradılması, qorunması, istifadəsi, həcmi və uçotunun həyata keçirilməsi qaydası.
Agentliyin Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Lənkəran, Şirvan, Mingəçevir, Şəki, Tovuz, Xaçmaz, Kürdəmir və İmişlidə yerləşən 11 filialı fəaliyyət göstərir.
BMT-nin rəsmi dilləri
BMT-nin rəsmi dilləri — Birləşmiş Millətlər Təşkilatının iclaslarında istifadə edilən və bütün rəsmi BMT sənədlərinin tərtib olunduğu altı rəsmi dil. Əlifba sırası ilə bunlara daxildir:
Çin dili (Sadələşdirilmiş Çincə Mandarin Çin dili)
Ərəb dili (ərəb ədəbi dili)
Fransız dili
İngilis dili (İngilis dilinin Britaniya variantı Oksford orfoqrafiyası ilə)
İspan dili
Rus dili
== Haqqında ==
Yuxarıda qeyd edilən dillərdən müxtəlif BMT qurumlarının, xüsusilə də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisinin (Prosedur qaydaların 51-ci maddəsinə müvafiq olaraq), İqtisadi və Sosial Şuranın və Təhlükəsizlik Şurasının (Prosedur qaydaların 41-ci maddəsinə müvafiq olaraq) iclaslarında istifadə olunur. Hər dövlətin nümayəndəsi bu altı dildən hər hansı birində çıxış edə bilər; digər dildə çıxış etdiyi halda, onun çıxışı qeyd edilən altı dildən birinə tərcümə olunur. BMT özünün tərcümə xidmətləri vasitəsilə bir rəsmi dildən digər beş rəsmi dilə sinxron tərcüməni təmin edir.
Rəsmi dillərdən, həmçinin rəsmi sənədlərin yayımlanması zamanı da istifadə olunur. Altı dildə olan mətnlərin hər biri, adətən, eyni hüquqi qüvvəyə malik olmaqla autentik hesab edilirlər.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Katibliyində işçi dillər aşağıdakılardır: ingilis və fransız dili.
BMT beş rəsmi dilə kifayət qədər yer vermədiyinə, ingilis dilindən daha çox istifadə etdiyinə görə zaman-zaman tənqidlərə məruz qalırdı. İspandilli üzv dövlətlər 2001-ci ildə bu məsələni rəsmi olaraq Baş katibin diqqətinə çatdırdılar. Məsələ ilə bağlı Baş katib Kofi Annan altı rəsmi dilin tam bərabərliyini mövcud büdcə ilə təmin edə bilməyəcəklərini söyləsə də, dillər arasındakı balansı qorumağın əhəmiyyətli olduğunu da vurğulamışdı.
Elxan Məmmədov (rəsmi şəxs)
Elxan Məmmədov (18 iyun 1979, Bakı) — Azərbaycan Futbol Federasiyaları Assosiasiyasının (AFFA) baş katibi (2007–2022), UEFA Avropa Liqası Finalı-nın 2019-cu ildə Bakı şəhərində keçirilməsi üzrə əlaqələndirici, 2020-ci ildə UEFA Avropa çempionatının 4 oyununun Bakı şəhərində keçirilməsi üzrə Yerli Təşkilat Komitəsinin sədr müavini, FIFA Fair Play və Sosial Məsuliyyət Komitəsinin üzvü, UEFA-nın Fair Play və Sosial Məsuliyyət Komitəsinin vitse-prezidenti, 29 may, 2019-cu ildən isə həmin komitənin sədridir.
== Həyatı ==
Elxan Məmmədov 18 iyun, 1979-cu ildə Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərində anadan olmuşdur.
=== Təhsili ===
1999-cu ildə Amerika InterContinental Universitetində (London, Böyük Britaniya) Biznesin İdarəedilməsi və Korporativ İdarəetmə ixtisası üzrə bakalavr dərəcəsi almışdır.
2011-ci ildə Liverpul Universiteti tərəfindən təşkil edilən Futbol Klubları və Assosiasiyaların İdarəçiliyi üzrə Təlimdə iştirak etmişdir. O, həmçinin 2012-ci ildə Salford Universitetində (Mançester, Böyük Britaniya) İdarəetmə Planlaşdırması ixtisası üzrə aspirantura təhsilini başa vurmuşdur.
2016-cı ildə Parisdə Sciences Po İnstitutunun əməkdaşlığı ilə təşkil edilən Avropa İdman İdarəetmə (European Sport Governance (MESGO)) proqramını bitirmişdir.
=== İş təcrübəsi ===
1996–1997-ci illərdə Baku Investment Ltd-də maddi-texniki əməliyyatlar üzrə nəzarətçi köməkçisi işləmişdir. American InterContinental Universitetini bitirdikdən sonra 2000–2008-ci illərdə Natavan Biznes Mərkəzində direktor müavini, Natavan şirkətinin və Baku Investment Ltd-nin icraçı direktoru vəzifələrində işləmişdir.
==== AFFA ====
Elxan Məmmədov 2007–2022-ci illərdə AFFA-nın baş katibi çalışmışdır
Hazırda E. Məmmədov UEFA-nın Fair Play və Sosial Məsuliyyət Komitəsinin vitse-prezidenti (2008-ci ildən) və FIFA Fair Play və Sosial Məsuliyyət Komitəsinin üzvüdür. O, 2009–2012-ci illər ərzində UEFA nümayəndəsi kimi də fəaliyyət göstərmişdir.
Hindistanda rəsmi statuslu dillər
Hindistandа etnik, dil, din amilləri bir-birinin daxilinə elə nüfuz edib ki, əksər hallarda etno-mədəni proseslərdə bu faktorlar ayrı təsnifatlaşdırılmır. Dil, dialekt, ləhcə, şivələrin sayına görə, Hindistan dünyanın ən zəngin ölkələrindən biridir.
Hindistanda əhаlinin 73,4 %-i hindi, 24,5 %-i drаvid, 0,7 %-i Tibеt-Birmа dillərində dаnışır. Ölkənin şimalında və mərkəzi hissələrində əhalinin əksəriyyəti hind-ari dil ailəsinə, cənubda, cənub-şərqdə isə dravid dil ailəsinə mənsubdur.
== Hindistanda rəsmi statuslu dillər ==
Hindistan Konstitusiyasında hər hansı bir dil “milli dil” statusu daşımır, lakin burada rəsmi dil devanaqari əlifbası ilə hindi dili və ingilis dili sayılır. Bu ölkədə 28 ştatın hər birində hindi dili (bəzilərində ingilis dili də) ilə yanaşı, yerli bir və ya iki dil rəsmi dil statusu daşıyır. Bundan başqa, dövlətin rəsmən tаnıdığı milli dillərdən (Konstitusiyanın 8-ci bölməsi) 13-ü hind-аri dillərinə, 3-ü drаvid dillərinə, 1-i Tibеt dillərinə və s. аiddir.
Hindistan Konstitusiyasının tanıdığı 22 milli dili (national languages) və dörd milli regional dil (state languages) təsnifatlaşdırılmışdır
. Milli dillər aşağıdakılardır: assam (Assam), benqali (Qərbi Benqal və Tripura), bodo (Assam), doqri (Cammu və Kəşmir), qondi (Çattisqarh, Madha-Pradeş, Orissa, Andha-Pradeş ştatlarında yaşayan qondi tayfasının dili), qucarati (Qucarat ştatı, Dadra və Naqar Haveli, Daman və Diu ittifaq əraziləri), kannada (Karnataka), kəşmiri (Cammu-Kəşmir), konkani (Qoa), malayalam (Kerala, Lakşadvir, Pondişeri), maythili (Bihar), manipuri (Manipur), marathi (Maharaştra), nepali (Siqqim), oriya (Orissa), pencabi (Çandiqarh, Delhi, Haryana), santali (Carkhand, Bihar, Orissa, Çattisqarh ştatlarında yaşayan santal xalqı), sinhi (sinhi icması), tamili (Tamilnad və Pondişeri), teluqu (Andhra Pradeş), urdu (Cammu və Kəşmir, Andhra Pradeş, Delhi, Uttar Pradeş), sanskrit.
Ramiz Mirzəyev (rəsmi şəxs)
Mirzəyev Ramiz Şəmşəd oğlu (27 oktyabr 1954, Tovuz – 30 oktyabr 2007) — AFFA-nın keçmiş prezidenti.
Ramiz Mirzəyev 1954-cü il okyabrın 27-də Azərbaycan Respublikasının Tovuz şəhərində anadan olub. 1972-ci ildə Tovuz şəhər orta məktəbini bitirib və həmin il Azərbaycan Politexnik İnstitutunun "Radiotexnika və radiorabitə" fakültəsinin əyani şöbəsinə daxil olub. 1977-ci ildə institutu bitirərək radio rabitəsi və radio verilişi üzrə mühəndis ixtisası alıb.
1977-ci ilin sentyabr ayından 1980-ci ilin yanvar ayınadək Respublika Rabitə Nazirliyində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb.
1980-ci ilin yanvar ayından 1986-cı ilin aprel ayına qədər SSRİ Qaz Sənayesi Nazirliyinin "Azqaznəql" İstehsalat Birliyində böyük mühəndis, böyük mühəndis qrup rəhbəri, mənzil-məişət və kadrlar şöbəsinin rəisi vəzifələrində, 1986-cı ilin aprel ayından 1988-ci ilin may ayına kimi Azərbaycan SSR Dövlət Qazlaşdırma Komitəsi "Azqaztəmirtikinti" ixtisaslaşdırılmış təmir-tikinti trestinin "İstehsal-texnoloji komplektləşdirmə" idarəsində baş mühəndis, rəis vəzifələrində, 1988-ci ilin may ayından 1997-ci ilin iyun ayına qədər Azərbaycan Dövlət Qazlaşdırma Komitəsi, 2 yanvar 1989-cu il tarixindən Azərbaycan SSR Dövlət Yanacaq Komitəsi, 3 sentyabr 1992-ci il tarixindən "Azəriqaz" Dövlət Şirkəti maye qazın istehsalı və ixracı üzrə istehsalat birliyində rəis müavini, rəis, 5 may 1995-ci il tarixindən isə maye qaz üzrə istehsalat birliyinin baş direktoru vəzifələrində işləyib.
1997-ci ilin iyun ayından etibarən Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti "Azərneftyağ" İstehsalat Birliyinin baş direktoru, 31 mart 2003-cü il tarixindən 26 avqust 2006-cı il tarixinə qədər "Azərneftyağ" neft emalı zavodunun direktoru vəzifəsində işləyib.
2006-cı ilin avqust ayından etibarən Azərbaycan Respublikasının sənaye və energetika nazirinin müavini vəzifəsində çalışırdı.
29 dekabr 2003-cü ildə Azərbaycan Futbol Federasiyaları Assosiasiyasının prezidenti seçilib.
1993-cü il fevralın 23-dən Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvü olub.
Rəsmi Erməni Hesabatı (kitab)
Hüquqşünas Məmməd Pərinçəyin rus-Sovet dövlət arxivlərində etdiyi uzun işləri nəticəsində hazırladığı, dünyada ilk dəfə Türkcə olaraq nəşr olunan bu kitab, I Dünya Müharibəsi illərində Rusiyanın Qafqaz Orduları Qərargah Başçısı olan Tuğgeneral L. M. Bolhovitinovun hesabatının tərcüməsidir.
Türk tezisinə yaxın dayanan bu hesabat tərcüməsinin əhəmiyyəti, üst səviyyə vəzifəli Rus komandirinin qaynaqlıq və bəzən şahidlik etməsi, daha əhəmiyyətlisi hesabat ən üst səviyyə Çar mövqelərinə istiqamətli yazılmış olduğundan etibarlı tapılmasıdır. Osmanlı ilə döyüş halında olan Rusiyanın bir generalının, həm Türk cəbhə gerisindəki, həm Rus Ordusu yanında iştirak edən Ermənilər əleyhinə bu qədər məlumat təqdim etməsi hesabatı diqqət çəkici edir.
1. Erməni məsələsi 19. əsrdə çıxarılmışdır və Ermənilərin həyat şərtləri Türklər və Kürdlərə görə çox daha yaxşıdır.
2. Erməni məsələsi, süni olaraq İngilislər tərəfindən çıxarılmışdır. Beləcə Türkiyə ilə Rusiyanın axtarsının açılaraq rus-Türk ittifaqı önlənmək istənmişdir. Osmanlının zəifləməsindən sonra isə müstəqil bir Ermənistan ilə Türkiyə və Rusiya arasında bir tampon ölkə hədəflənmişdir.
Türkiyə Respublikasının Rəsmi Qəzeti
Türkiyə Respublikasının Rəsmi Qəzeti (türk. T.C. Resmî Gazete) — yeni qanunvericilik və digər rəsmi elanları dərc edən Türkiyənin milli və yeganə rəsmi jurnalı. Qısaca "Resmî Gazete" adlanır.
7 fevral 1921-ci il tarixindən, respublikanın elan edilməsindən təxminən iki il əvvəl nəşr olunmağa başlamışdır. Qəzetin ilk on beş nömrəsi həftədə bir dəfə, sonrakı üç nömrəsi iki həftədə bir dəfə, sonrakı üç nömrəsi həftədə bir dəfə çıxırdı. 18 iyul 1921-ci ildən 10 sentyabr 1923-cü ilə qədər qəzet Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi səbəbiylə nəşr olunmamışdır. 17 dekabr 1927-ci ildə çıxan 763-cü saydan bu yana "Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete" adı ilə rəsmi olaraq nəşr olunur. 1 dekabr 1928-ci il tarixindən etibarən latın hərflərinə əsaslanan yeni türk əlifbası ilə çap olunmağa başlanmışdır.
"Resmî Gazete" internetdən də mövcuddur. 27 iyun 2000-ci ilə qədər nəşrlər 2011-ci ilə qədər onlayn formatda mövcud idi.
Ukrayna Prezidentinin rəsmi rəmzləri
Ukrayna Prezidentinin 29 noyabr 1999-cu il tarixli Fərmanına əsasən, dövlət başçısının aşağıdakı rəsmi rəmzləri tanınır (ukr. Oфіційні символи глави держави): Ukrayna Prezidentinin ştandartı, Ukrayna Prezidentinin döş nişanı, Prezidentin rəsmi möhürü, Ukrayna Prezidentinin rəsmi möhürü və Ukrayna Prezidentinin qırğızı.
Ukrayna Prezidentinin etalonunu Böyük Vladimir dövlətinin (Ukraynanın kiçik dövlət gerbi) qızıl knyazlıq işarəsinin mərkəzində təsviri olan mavi kvadrat paneldir. Panel qızılı çərçivə ilə haşiyələnmiş və qızıl saçaqla bəzədilmişdir.
Ukrayna Prezidentinin yaxalığı asma medalyon, 6 minalı medalyon və 16 dekorativ halqadan ibarət orden zəncirinin formasına malikdir. Ukrayna Prezidentinin işarəsi 585 ağ və sarı qızıldan hazırlanıb, onun bütün elementləri fiqurlu üzüklərlə bir-birinə bağlıdır. Prezident nişanının çəkisi təxminən 400 qramdır.
Ukrayna Prezidentinin rəsmi möhürü yuvarlaq formaya malikdir. Mərkəzdə Ukraynanın kiçik dövlət gerbinin təsviri var, yuxarıda dairədə "Ukrayna Prezidenti" yazısı var. Ukrayna Prezidentinin rəsmi möhürü Ukrayna Prezidentinin diplomlarında, prezident fərqlənmə sertifikatlarında və fəxri adlarında, habelə Ukrayna Prezidentinin digər dövlətlərin başçılarına ünvanladığı məktublarda Ukrayna Prezidentinin imzasını təsdiq etmək üçün istifadə olunur.
Cənubi Koreyada rəsmi istirahət günləri
Cənubi Koreyada bütün əhaliyə şamil olunan rəsmi istirahət günlərinə dair qanun yoxdur, Prezident fərmanı olan "Dövlət İdarələrində Rəsmi İstirahət Günləri Haqqında Əsasnamə" də dövlət müəssisələri və ya yerli hökumət və s. üçün rəsmi istirahət günləri müəyyən edilmişdir. Dövlət idarələrinə dövlət və ictimai məktəblər daxil olsa da, dövlət şirkətləri daxil deyil. Bu səbəbdən özəl şirkətlər və ya özəl təşkilatlar işçi və idarəçi arasındakı razılıq (əsasən "kollektiv müqavilələr" və ya "məşğulluğun tənzimlənməsi") vasitəsilə özləri istirahət günlərini müəyyən edə bildikləri üçün dövlət idarələrinin rəsmi istirahət günlərində istirahət etmək kimi hüquqi vəzifələri yoxdur, lakin təcrübəyə əsasən "Dövlət İdarələrində Rəsmi İstirahət Günləri Haqqında Əsasnamə"yə zəruri olaraq müraciət edib istirahət günlərini tətbiq edirlər.
İllik rəsmi istirahət günləri bazar günü, seçki günü, tələblərə uyğun olaraq müyyən edilən günləri çıxmaqla, 15 gündür. Alternativ istirahət günləri sisteminin tətbiq edilib edilməməsi ilə bağlı müxtəlif dəyişikliklər olsa da, şənbə gününü də daxil etdikdə istirahət günlərinin sayı Yaponiya(119 gün)dan azdır, Amerika(114 gün), Almaniya(114 gün), Fransa(115 gün) və s. kimi ölkələrlə isə eynilik təşkil edir. Bundan əlavə Cümə axşamı ilə başlayan uzun il və cümə günü ilə başlayan adi illərdə (1 Mart bazar günü olduğu təqdirdə) rəsmi istirahət günləri azlıq təşkil edir.
== Tarix ==
Qoryo və Coson sülaləsi dövründə ay təqvimi ilə 1, 7, 15 və 23-cü günlərdə dövlət idarələrində iş olmurdu. Həmçinin fəsillərin dəyişdiyi mövsümlərdə də işləmirdilər.
Tarixi Azərbaycan dövlətlərinin rəsmi sarayları
Tarixi Azərbaycan başçılarının sarayları — Azərbaycanın dövlət və imperiyalarındakı başçıların rəsmi sarayları və mütləqdir ki, saray ölkənin paytaxtında yerləşməlidir (bəzi əhəmiyyətli istisnalar xaricində). Baxmayaraq ki, pahşahlara məxsus çoxlu saraylar olmuşdur lakin onlardan yalnız biri dövlət başçısının rəsmi iqamətgahı (bir növ rəsmi iş yeri, qəbul və qonaqqarşılama mərkəzi funksiyalarını icra edən imarət) kimi qəbul edilir. Tarixi Azərbaycan dövlətləri dedikdəysə, 5500 ilə yaxın olan tariximizdə dünyanın istənilən yerində etnik Azərbaycan Türkləri tərəfindən yaradılan, habelə, tarixi Azərbaycan ərazisində başqa millətin nümayəndəsi tərəfindən qurulan, hər iki hal olmasa da, ümumi əhali yaxud ərazi payının çox hissəsi bizə aid olan dövlət və imperiyalar nəzərə alınmaqdadır. Müstqil Azərbaycan bu cür dövlət yaxud imperiyaların varisi hesab edilir. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycan tarixində həddən çox dövlətlər (dəqiq say ilə 126 tarixi dövlət və onların hal-hazırkı varisi hesab olunan müstəqil Azərbaycan Respublikası) və 12 imperiya mövcud olmuşdur (cəmi 139 dövlət qurumu), şüphəsizdir ki, onların dövründə başçılar və ailələri üçün xüsusi evlər, imarətlər inşa edilmişdir. Həm də, o dövlətlərin əksəriyyəti varlı dövlətlər olduğu üçün o dövlətlərdə çoxlu iqamətgahlar mövcud idi. Bir-çox vaxtlardaysa, başçıların yaşadıqları saray elə həm də iş və qəbul mərkəzi kimi də fəaliyyət göstərirdi. Hazırkı dövlətimizin özündən əvvəl miras qoyduğu ümumillikdə 138 dövlət mövcud olmuşdur.
Çox nadir hallarda, əsasən dövlətin və yaxud hökumət başçısının müəyyən problemləri yarandığı zaman paxtaxtda olmalı olan iqamətgah başqa bir şəhərə köçürülür. Zuğulba
Şahbanuların sarayları əsasən iki ədəd olurdu — Qəbul sarayı və Yay bağı.
Toledonun görünüşü (El Qrekonun rəsmi)
"Toledonun görünüşü" (isp. Vista de Toledo) — görkəmli İspan rəssamı El Qrekonun rəsm əsəri. Əsərin digər adı Toledoda tufandır (Toledo en una tormenta). Bu rəsm rəssamın qorunub saxlanılmış 2 mənzərə əsərindən biridir.
BBA-nın rəsmi kokteyllərinin siyahısı
BBA-nın rəsmi kokteylləri Beynəlxalq Barmenlər Assosiasiyası (BBA) tərəfindən ən çox sifariş edilən reseptlər kimi tanınan kokteyllərdir. Siyahı 1960-cı ildən hazırlanıb və 50 kokteyldən ibarət ilk versiya 1961-ci ildə paykaşılıb. O vaxtdan etibarən vaxtaşırı təftişlərdən keçib və 2023-cü ilə qədər 3 kateqoriyada 89 kokteyldən ibarətdir;
== Kokteyllərin siyahısı ==
2021-ci ilə kimi, üç kateqoriyaya bölünən 89 BBA rəsmi kokteyli var: unudulmazlar, müasir klassiklər və yeni dövr içkiləri.
=== Unudulmazlar ===
33 içki:
Aleksaner - konyak, kakao likörü (crème de cacao) və qaymaqdan hazırlanır.
Amerikano - campari, şirin vermut, köpüklü versiya üçün isə qazlı su ilə hazırlanır və bir dilim limonla bəzədilir.
Mələk üzü (Angel face) - bərabər miqdarda cin, ərikli brendi və kalvados ilə hazırlanır.
Aviasiya - cin, maraskin, crem de violette və təzə sıxılmış limon şirəsi ilə hazırlanır. Bəzi reseptlərdə crème de violette yoxdur.
Çarşablar arasında - ağ rom (və ya digər yüngül rom), konyak, tripl-sek və təzə sıxılmış limon şirəsi ilə hazırlanır.
Bulvar - burbon və ya çovdar viskisi, şirin qırmızı vermut və acı campari ilə hazırlanır.
Bolhovitinov 11 Dekabr 1915 Tarixli Rəsmi Erməni Hesabatı (kitab)
Hüquqşünas Məmməd Pərinçəyin rus-Sovet dövlət arxivlərində etdiyi uzun işləri nəticəsində hazırladığı, dünyada ilk dəfə Türkcə olaraq nəşr olunan bu kitab, I Dünya Müharibəsi illərində Rusiyanın Qafqaz Orduları Qərargah Başçısı olan Tuğgeneral L. M. Bolhovitinovun hesabatının tərcüməsidir.
Türk tezisinə yaxın dayanan bu hesabat tərcüməsinin əhəmiyyəti, üst səviyyə vəzifəli Rus komandirinin qaynaqlıq və bəzən şahidlik etməsi, daha əhəmiyyətlisi hesabat ən üst səviyyə Çar mövqelərinə istiqamətli yazılmış olduğundan etibarlı tapılmasıdır. Osmanlı ilə döyüş halında olan Rusiyanın bir generalının, həm Türk cəbhə gerisindəki, həm Rus Ordusu yanında iştirak edən Ermənilər əleyhinə bu qədər məlumat təqdim etməsi hesabatı diqqət çəkici edir.
== General Bolhovitinovun Hesabatının Nəticələri ==
1. Erməni məsələsi 19. əsrdə çıxarılmışdır və Ermənilərin həyat şərtləri Türklər və Kürdlərə görə çox daha yaxşıdır.
2. Erməni məsələsi, süni olaraq İngilislər tərəfindən çıxarılmışdır. Beləcə Türkiyə ilə Rusiyanın axtarsının açılaraq rus-Türk ittifaqı önlənmək istənmişdir. Osmanlının zəifləməsindən sonra isə müstəqil bir Ermənistan ilə Türkiyə və Rusiya arasında bir tampon ölkə hədəflənmişdir.
Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün Qarabağ Bəyannaməsi
“Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün Qarabağ Bəyannaməsi” - 6 iyul 2024-cü il tarixində Şuşada Türk Dövlətləri Təşkilatının “Nəqliyyat, bağlantı və iqlim fəaliyyəti vasitəsilə dayanıqlı gələcəyin qurulması” mövzusunda qeyri-rəsmi Zirvə görüşü çərçivəsində imzalanıb.
== Bəyannamənin mətni ==
Türk Dövlətləri Təşkilatının (bundan sonra TDT adlandırılacaq) “Nəqliyyat, bağlantı və iqlim fəaliyyəti vasitəsilə dayanıqlı gələcəyin qurulması” mövzusunda qeyri-rəsmi Zirvə görüşü Azərbaycan Respublikasının təşəbbüsü ilə 2024-cü il iyulun 6-da Şuşada keçirilmişdir.
Görüşə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri İlham Əliyev ev sahibliyi etmişdir. Görüşdə Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri Kasım-Jomart Tokayev, Qırğız Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri Sadır Japarov, Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri Şavkat Mirziyoyev, Türkiyə Respublikasının Vitse-prezidenti Zati-aliləri Cevdet Yılmaz, Macarıstanın Baş naziri Zati-aliləri Viktor Orban, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin Prezidenti Zati-aliləri Ersin Tatar, eləcə də Türk Dövlətləri Təşkilatının Baş katibi Zati-aliləri Kubanıçbek Ömüralıyev iştirak etmişlər.
Türk Dövlətləri Təşkilatının dövlət başçıları,
Türk dünyasını regionda və dünyada sülh, təhlükəsizlik, sabitlik, inkişaf və tərəqqi ideyalarına sadiq olan türk xalqlarının ortaq etnik köklər, tarix, dil, mədəniyyət, ənənələr və dəyərlərinə söykənən ailə olduğunu hesab edərək;
Türk xalqlarının qitə miqyasında töhfələrini, qlobal siyasət, iqtisadiyyat və sivilizasiyaların inkişafında tarix boyu oynadığı rolunun ən yüksək dəyərini vurğulayaraq;
Bəşəriyyət tarixində Türk xalqlarının siyasi, iqtisadi və bəşəri nailiyyətlərinə əsaslanaraq;
2023-cü il noyabrın 3-də “TÜRKTIME” şüarı altında keçirilmiş, TDT-nin gələcək transformasiyasında və Türk dünyasının inteqrasiyası səylərində, eləcə də onların xalqlarının birlik və rifahının gücləndirilməsində növbəti mühüm mərhələ olan TDT-nin yubiley – Astana Zirvə görüşünün uğurlu təşkilinə görə Qazaxıstan Respublikasının sədrliyini dəyərləndirərək;
TDT-nin yaradılmasına dair Naxçıvan Sazişinə uyğun olaraq, Dövlət Başçıları Şurasının (DBŞ) müntəzəm görüşləri ilə yanaşı, ildə bir dəfə DBŞ-nin qeyri-rəsmi görüşlərinin keçirilməsi ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri İlham Əliyevin təklifini alqışlayaraq;
Geniş Türk dünyasından olan xalqların bir araya gətirilməsində Şuşa şəhərinin mənəvi əhəmiyyətini qəbul edərək, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin tam bərpasından sonra Şuşada keçirilən görüşün Türk xalqlarının birliyinin, onların sülhə və ədalətə sadiqliyinin bariz təzahürü olduğunu bəyan edərək;
Yüz minlərlə azərbaycanlı keçmiş məcburi köçkünün öz ata-baba yurdlarına qayıdışı üçün şərait yaradacaq genişmiqyaslı minatəmizləmə fəaliyyəti və humanitar minasızlaşdırma səyləri də daxil olmaqla, işğaldan azad edilmiş torpaqların yenidən qurulması və bərpası səylərində Azərbaycan hökuməti və xalqı ilə həmrəyliklərini ifadə edərək;
Türk Dövlətləri arasında sabit və çoxşaxəli əlaqələrin inkişafına, o cümlədən iqlim fəaliyyəti vasitəsilə sağlam planetin qorunmasına yönəlmiş birgə səylərlə davamlı gələcəyin mümkün olduğunu təsdiq edərək;
Dünyanın üzləşdiyi hazırkı geosiyasi və təhlükəsizlik çağırışlarının türk dövlətlərinin vahid güc kimi çıxış etməsini tələb etdiyini və qarşılıqlı maraq kəsb edən regional və beynəlxalq məsələlərlə bağlı mütəmadi məsləhətləşmələrin aparılmasının zəruriliyini etiraf edərək,
Bəyan etdilər ki, onlar:
1. TDT-nin qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün 2023-cü ildə “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” olmuş Şuşa şəhərində keçirilməsinin tarixi dəyərini vurğulayırlar;
2. Strateji tərəfdaşlığın daha da möhkəmləndirilməsi və dərinləşdirilməsi, TDT-nin kollektiv strategiyasının formalaşdırılması üçün siyasi, iqtisadi, nəqliyyat, müdafiə sənayesi, humanitar, təhsil və mədəniyyət sahələrində türk dövlətlərinin tam potensialından və imkanlarından istifadə edilməsinin vacibliyini bir daha vurğulayırlar;
3. Türk dövlətlərinin qlobal miqyasda potensialı nəzərə alınmaqla daha iddialı məqsədlərin qarşıya qoyulmasının, birgə səylərin artırılması və strateji əhəmiyyətli regional layihələrin həyata keçirilməsi yolu ilə dayanıqlı gələcəyin qurulması baxımından TDT-nin vəzifə və məqsədlərinin səmərəli həyata keçirilməsi üçün müvafiq mexanizm və qaydaların tətbiqinin zəruriliyini qeyd edirlər;
4. Türk dövlətlərinin regionda və dünyada qlobal ticarətin və iqtisadiyyatın inkişafında əvəzsiz rolu nəzərə alınmaqla, müvafiq nəqliyyat infrastrukturunun və səmərəli trans-regional dəhlizlərin yaradılması yolu ilə türk dövlətləri arasında bağlılığın daha da inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğulayırlar;
5. Ticarət həcmlərini artırmaq, limanlara, dəmir yollarına, avtomobil yollarına və logistika qovşaqlarına infrastruktur investisiyalarını cəlb etməklə dayanıqlı inkişaf, iqtisadi rifah və beynəlxalq ticarət üçün təməl daşı kimi Avropa-Türkiyə-Cənubi Qafqaz-Mərkəzi Asiya-Çini birləşdirən Transxəzər Beynəlxalq Şərq-Qərb Orta Dəhlizi vasitəsilə üzvlər arasında regional əlaqəni və inteqrasiyanı gücləndirmək, nəqliyyat əməliyyatlarını, gömrük prosedurlarını optimallaşdırmaq və rəqəmsallaşmanı əhatə etmək üçün üzv dövlətlər arasında sıx əməkdaşlığa çağırırlar;
Bu məqsədlə nəqliyyata məsul olan nazirlərə nəqliyyat və tranzit prosedurlarının optimallaşdırılması və rəqəmsallaşdırılması, daha çox yükdaşıma həcminin artırılması məqsədilə özəl sektor üçün stimullaşdırıcı mexanizmlərin təqdim edilməsi və dəhliz boyu müntəzəm nəqliyyat xidmətlərinin yaradılması istiqamətində gələcək addımların atılmasını tapşırırlar;
6.